ویناس برای خوراک دام

تمامی حیوانات و احشام پرورشی ملزم به استفاده مخلوطی از دانه و کنجاله ها و بعضأ خوراک خشک کنستانتره برای تامین مواد غذایی خود هستند.

گاو و گوسفندان در تمامی دوره های شیردهی ، آبستن و پرواری و… مخصوصا در بعضی فصول سال که به دلایل کمیاب شدن خوراک دام و یا گران شدن آن نیاز به استفاده مکمل های غذایی برای جبران موادآلی و ویتامین ها و… دارند.

یکی از مهم ترین خوراک ها که به صورت افزودنی به خوراک خشک دام و یا افزودنی به آب برای گاو و گوسفند استفاده میشود درصد و دزی مشخص به نسبت نیاز ، نژاد و نوع کاربری گوسفند و بز و گاوداری و … دارد.

به صورت کلی استفاده از فراورده های گیاهان از خانواده گندم و جو برای مصرف نشخوار کنندگان به هیچ عنوان توصیه نمیشود زیرا مشکلات هضمی و دفعی بسیاری را برای دام پدید می آورد ولی عده ای برای بالا بردن فیبر و کربوهیدرات و بیشتر کردن حجم خوراک دام از سبوس کاه و برنج و گندم و جو و حتی نان و خمیر آن استفاده میکنند.که این دسته حتما باید از ملاس یا جایگزین های آن به عنوان ملین استفاده نمایند.

خوراک های دام اقلام بیشماری دارد و هر کدام غنی از موادی خاص بوده و در عوض مشکلات بلع و هضمی و گاها کم بودن برخی از مواد آلی را دارند به عنوان مثال ذرت دو برابر گندم و جو چربی دارد اما از نظر کیفیت پروتئین و میزان آن ضعیف تر است.از دیگر خوراک های مصرفی پودر ماهی و فراورده های ترکیبی پلت شده است که مورد آخری از ضعیف ترین خوراک های دام میباشد.

مواد معدنی ویناس چغندر

پتاسیم ۴ تا ۸ درصد

سدیم ۱.۸۵ درصد

کلسیم ۱.۳۴ درصد

نیتروژن ۳.۰۴ درصد

ازت آمونیاکی ۰.۱۴ درصد

فسفر ۰.۰۸۵ درصد

آهن ۲۱۹ ppm

منیزیوم ۸۰۲ ppm

روی ۵۱ ppm

منگنز ۴۶ ppm

مس ۱۲ ppm

بور ۱۵ ppm

دارای pH اسیدی حدود ۵.۵

انرژی خام ۳۸۴۰ کیلوکالری بر کیلوگرم

انرژی قابل جذب ۱۲۰۰ کیلوکالری بر کیلوگرم

فاقد عناصر سنگین و سمی همچون سرب و کادمیوم

فاقد آفلاتوکسین ها

دارای اسیدهای آمینه و ویتامین های گروه B

مشخصات ویناس تغلیظ شده

پساب ملاس تغلیظ شده (ویناس تغلیظ شده) مایعی ارگانیک ، ویسکوز ، با رنگ قهوه ای تیره و مزه و بوی شبیه شکر سوخته با کمی شوری و ترشی می باشد . اختلاط این فرآورده با پسماندهای دیگر که غالباً فرآورده‌های ذرت هستند رنگ آن را به طیف نارنجی نزدیک کرده و بوی آن را بر حسب ماده اضافه شده تغییر می دهد. ویناس قبل از تغلیظ ، ماده خشک اندکی دارد و بر حسب استفاده مورد نظر می‌توان بریکس آن را به حدود ۳۵ تا حداکثر ۷۲ درصد رساند.

نکات مهم در استفاده از ویناس

دانسیته ویناس چغندر با حدود بریکس فوق بین ۱.۲ تا ۱.۲۵ و درصورت تغلیظ تا بریکس ۷۰ حداکثر ۱.۳۳ می باشد.
آنالیز ویناس نیشکر یا ویناس های استحصالی در فرآیند های دیگر و نیز هر نوع ویناس با بریکس متفاوت، تغییر می نماید .
مواد ارگانیک بر خلاف مواد پلیمری دارای تولرانس در آنالیز هستند. از آنجا که ماده اولیه ویناس چغندر قبل از تغلیظ متنوع بوده و دارای آنالیز و بریکس اولیه یکسان نیست ، پیشنهاد می شود در استفاده های اختصاصی پس از هر بار دریافت محموله، عناصر مورد اهمیت مورد آزمایش مجدد قرار گیرند . در استفاده های غیر اختصاصی یا درصدهای پایین گاهی میزان عناصر موجود واجد اهمیت نیستند .

مصارف در حوزه دامپروری:

عمده مصرف ویناس چغندر در حوزه خوراک دام را می‌توان در دو نوع استفاده سنتی و صنعتی از ویناس تقسیم نمود. در استفاده سنتی دامدار می تواند از فواید خوش خوراک کنندگی ویناس چغندر ، ضمن بهره مندی از عناصر آلی و معدنی برای بهبود خوراک دام به ویژه در فصول گرم بر روی علوفه خشبی بهره بگیرد. در این روش ویناس چغندر با آب محلول شده با پمپ های دستی بر روی علوفه پاشیده می شود .

بیش از ۷۰ درصد ویناس چغندر مورد استفاده در خوراک دام برای نشخوار کنندگان قابلیت هضم دارد و تغییری در اسکور مدفوع نمی دهد. افزایش معنادار هضم کاه، اسیدیته شکمبه و ازت آمونیاکی شکمبه، تاثیر حضور ویناس چغندر در خوراک دام است. این ماده به دلیل دارا بودن حدود ۱۵ درصد پروتئین و انرژی قابل متابولیسم ۱۲۰۰ کیلوکالری در کیلوگرم، نقش توکسین بایندری، پروبایوتیکی، وجود عناصر آلی، حداقل ۱۸ نوع اسید آمینه ضروری، آنزیم ، ویتامین های گروه B و وجود عناصر معدنی مفیدی مانند فسفر و کلسیم می‌تواند به عنوان یکی از نهاده های خوراک دام توسط تولیدکنندگان خوراک دام نیز مورد استفاده قرار گیرد .

طی تحقیقاتی که بر روی گوساله های نر هلشتاین توسط مجموعه ما انجام گردیده گروهی که ۱۵ درصد ویناس تخمیری حاصل از ملاس چغندر در جیره غذایی خود دریافت نموده اند اختلاف معناداری در مقدار نیتروژن آمونیاکی شکمبه در پایان دوره آزمایش نشان داده‌اند. در این تحقیق گروه گیرنده ۱۰ درصد ویناس چغندر کمترین میزان چربی روی دنده ها را نشان داده و پروتئین خام گوشت با افزایش سطح ویناس در جیره به طور معناداری افزایش یافته است. نتایج حاصله نشان داد جایگزین نمودن ویناس چغندر در خوراک گوساله هلشتاین می تواند میزان پروتئین را تا ۱۶ درصد افزایش و در عین حال میزان چربی را تا ۵ درصد کاهش دهد .در بزغاله های پرواری نیز به شرط ثابت بودن سطوح نسبی غلات می‌توان تا ۱۰ درصد از جیره را به ویناس اختصاص داد.

تولید کنندگان خوراک دام که محصول آن ها به صورت پلت می باشد نیز می توانند از نقش بایندری ویناس چغندر در پلت کردن خوراک بهره بگیرند . در واقع ویناس چغندر یک بایندر و پلت چسبان مفید نیز هست .

ویناس چغندر به طور کلی مایعی ویسکوز است و هر جا صحبت از چسبنده سازی باشد قابلیت به‌کارگیری دارد .باب تحقیق بیشتر برای تولیدکنندگان خوراک دام های اختصاصی برای گاوهای شیری، گوسفند و بز و شتر همچنان باز است.

· استفاده از ویناس حاصل از ملاس چغندر در خوراک طیور :

مطالعات بر روی خصوصیات ویناس اعم از اسیدیته ، ترکیبات شیمیایی ، بدنه مخمرها، ویتامین‌ها و مواد معدنی توسط مک فرسون و همکاران نشان داده است که از ویناس چغندر می‌توان به عنوان یک جایگزین مناسب در خوراک طیور استفاده نمود. لویکی ، استم و همکاران اثبات نمودند که حین استفاده از ویناس چغندر در خوراک جوجه های گوشتی نه تنها قیمت تمام شده خوراک کاهش می‌یابد ، بلکه راندمان نیز افزایش دارد . ویناس چغندر از طریق بتائین و مواد پروبایوتیک موجود در خود ایمنی طیور را افزایش می‌دهد . به دلیل داشتن ویتامین‌های زیاد اثر تحریکی بر مصرف خوراک دارد و به علاوه به دلیل نقش چسبندگی، باعث خوش خوراکی جیره می شود. کوهل در تحقیقی دیگر نشان داد خوراک غنی شده با ویناس چغندر افزایش مصرف را به دنبال داشته و بهبود راندمان حاصله به دلیل وجود ویتامین های گروه B در ویناس چغندر است. ویناس چغندر فاقد آفلاتوکسین و مواد ضد تغذیه ای است و استفاده از ۲ تا ۴ درصد آن در جیره طیور به طور عمومی توصیه شده است. در مصارف بالاتر کافیست جیره نویس به میزان پتاسیم در ویناس دریافتی توجه داشته باشد .

باب تحقیق برای شرکت های تولید کننده خوراک تخصصی طیور در استفاده از این فراورده مفید در خوراک مرغ های تخمگذار ، بوقلمون ، اردک و غاز ، بلدرچین و شترمرغ باز است.

· استفاده از ویناس چغندر در خوراک آبزیان پرورشی

توجه به مواد مورد نیاز آبزیان پرورشی به ویژه نیاز آنها به اسیدهای آمینه ، پروتئین و فسفر ، ما را به این فکر وا می دارد که می‌توان در خوراک آبزیان نیز از ویناس بهره گرفت. در این میان فقدان کربوهیدرات های شیرین در ویناس چغندر می‌تواند عاملی مثبت باشد. در این حوزه نیاز بیشتری به ورود تولیدکنندگان خوراک آبزیان احساس می‌گردد.

مصارف در حوزه کشاورزی به عنوان کود

· استفاده مستقیم از ویناس چغندر تغلیظ شده در مزارع و باغ ها

اگرچه ویناس چغندر یک NPK کامل نیست، اما به دلیل وجود چهار تا هفت درصد پتاسیم (گاهی تا ۱۱ درصد) می‌تواند به عنوان یک کود پتاسه ارگانیک مورد استفاده کشاورزان قرار گیرد . ویناس چغندر دارای عناصر ریز مغزی و هورمونهای گیاهی قابل جذب است و فاقد عناصر سنگین مثل سرب و کادمیوم می باشد . این خصلت ها به علاوه وجود ۳ درصد نیتروژن و عناصر معدنی مفید دیگر باعث شده کشورهای مختلفی همچون مالزی، برزیل ،فرانسه ،تایلند، استرالیا و مصر برای انواع محصولات زراعی و باغی به ویژه چغندر و نیشکر، برنج ،گندم ،ذرت ، کنجد و بادام زمینی از ویناس چغندر به عنوان کود به صورت آبیاری سطحی یا قطره‌ای استفاده نمایند و تاثیرات مطلوب آن را در بهبود محصول و غنی سازی خاک شاهد باشند . اگرچه میزان مطلوب ویناس چغندر در هر هکتار بر حسب نوع خاک و نوع محصول متفاوت است و توسط کارشناس کشاورزی تعیین می‌گردد ، اما به طور کلی می‌توان در آبیاری سطحی تا ۵۰ لیتر در هکتار و در آبیاری قطره ای تا ۲۰ لیتر در هکتار از ویناس چغندر استفاده نمود . در هر دو شکل ، ویناس تغلیظ شده در میزان متناسب آب محلول شده به صورت سنتی یا از طریق آبیاری قطره‌ای یا ماشینهای کودپاش مایع جهت بهبود خاک و محصولات کشاورزی و باغی به کار گرفته می‌شود. لازم به یادآوری است ویناس چغندر تغلیظ شده پس از انحلال در آب نیز فاقد بوی زننده است و نمی‌توان آن را مانند ویناس تغلیظ نشده دانست . ضمن آنکه حمل و نقل ویناس رقیق اولیه تا محل مصرف عملی غیر اقتصادی است.

· استفاده از ویناس چغندر به عنوان نهاده کودی در انواع کودهای آلی ارگانیک و کودهای شیمیایی

ویناس چغندر را میتوان پایه کود های دیگر قرار داد و با افزودن عناصر دیگر اثربخشی آن را افزایش داد. در این حوزه شرکت‌های تولیدکننده کود طی این سال‌ها از ویناس چغندر به عنوان نهاده ای مفید و ارزان به خوبی بهره برده اند و با ترکیبات گوناگون محصولات متنوعی را به کشاورزان و باغداران ارائه داده اند. اگرچه عمده کود های تولیدی از این محصول کودهای ارگانیک مایع است اما باید دانست نقش بایندری ویناس چغندر نیز می‌تواند در چسباندن کودهای پلت یا گرانول اعم از ارگانیک یا شیمیایی به کار گرفته شود. ویناس چغندر ضمنا می‌تواند به صورت سنتی یا صنعتی در تمامی انواع کمپوست ها ایفای نقش مثبت کند یا جایگزین ملاس گردد.

مصارف صنعتی

لازم به ذکر است ویناس چغندر مصارف دیگری نیز دارد که نیاز به زیرساخت های مناسب و سرمایه گذاری های کلان دارد .حوزه های در حال کار یا پیشنهاد شده طیفی از صنایع شیمیایی ، ساختمانی ، دارویی ، بهداشتی ، غذایی و حتی معدنی و تامین انرژی است .