فا

صفحه اصلی

مقالات

مقالات پتروبافت

جو دامی

10 / 10

از 1 کاربر

بازگشت به لیست مقالات » | دوشنبه 20 آذر 1402 در ساعت 9 : 23 دقیقه | نظرات کاربران ( 0 )

جو دامی

جو با نام علمی Hordeum vulgareیکی از اولین غلات کشت شده توسط انسان است که قدمت آن به حدود 10000 سال پیش برمیگردد.به طور تقریبی حدود 70 درصد از تولیدات جو در دنیا به عنوان خوراک دام استفاده میگردد.در ایران بعد از گندم دومین سطح زیر کشت جو میباشد که یکی از سازگار ترین غلات برای کشت محسوب میشود ونسبت به تغییرات محیطی از حساسیت کمتری برخوردار است.

جو پس از ذرت، برنج و گندم، چهارمین غله مهم در دنیا است که انسان و حیوانات از آن برای غذا، خوراک و نوشیدنی استفاده می‌کنند. 85 درصد از تولید جو، جهت خوراک دام‌ها استفاده می‌شود که به این نوع جو، جو دامی می‌گویند. به‌خاطر همین کشت صحیح آن اهمیت زیادی دارد. این محصول برای تغذیه حیوانات مانند: گاو، گوسفند، بز، خوک و اسب و طیور استفاده می‌شود. حیواناتی که اغلب آنها به‌عنوان خوراک انسان شناخته می‌شوند. جو، یک ماده خوراکی ایده‌آل برای نشخوارکنندگان و غیر نشخوارکنندگان محسوب می‌شود. از دانه جو در مرحله اول جهت تأمین انرژی و در مرحله دوم جهت تأمین پروتئین استفاده می‌شود. جو شش ردیفه، یکی از انواع جو دامی است که دارای درصد پروتئین بالایی است و لذا از نظر ارزش غذایی برای دام‌ها، بسیار مهم است درحالی‌که جو دو ردیفه دارای نشاسته بیشتری است.

ترکیبات شیمیایی موجود در جو:

ترکیبات شیمیایی موجود در صد گرم جو عبارت است از:

آب 11 گرم

پروتیین: 8 گرم

نشاسته: 78 گرم

کلسیم: 16 میلی گرم

فسفر: 189 میلی گرم

آهن: 2میلی گرم

سدیم: 3 میلی گرم

پتاسیم: 160 میلی گرم

ویتامین ب1: 0/12میلی گرم

ویتامین ب2: 0/05میلی گرم

ویتامین ب3: 3 میلی گرم

مزایا و معایب استفاده جو برای دام‌ها

جو یکی از غلاتی است که از قدیم در جیره غذایی دام استفاده میشود.جو از درصد انرژی و پروتئین بیشتری نسبت به دانه ذرت برخوردار است.ارزش غذایی جو به واریته آن بستگی دارد اما به طور معمول میزان پروتئین خام آن بین 6 تا 14% درصد متغیر بوده ودرمقایسه با ذرت،متیونین،لیزین،سیستئین و تریپتوفان بیشتری را داراست.مصرف زیاد جو در جیره دام با افزایش نفخ پذیری و ریسک اسیدوز باعث به خطر افتادن سلامت دام شده ودر مصرف آن باید محدودیت های لازم را به عمل آورد.

جو غله‌ای است که پروتئین و انرژی متوسطی دارد. میانگین پروتئین خام آن 11-12 درصد و فیبر آن 5/4 درصد است. استفاده از آن در جیره غذایی دام‌ها، باعث سرعت رشد و افزایش پروتئین شیر آنها می‌شود. وجود مقادیر متغیری بتاگلوکان (۴ تا ۱۵ درصد) در جو، قابلیت هضم آن را برای پرندگان کاهش می‌دهد. علت متغیر بودن میزان بتاگلوکان در جو به‌خاطر عواملی مانند، کشت بذر جو در آب‌وهوای خشک، رشد سریع و برداشت زودهنگام آن است. به‌خاطر همین از جو در کنسانتره دامی (مکمل غذایی) استفاده می‌کنند.

آنالیز جو:

ماده خشک :86 درصد

پروتئین خام : 12.3 درصد

الیاف خام : 5.1 درصد

خاکستر : 2.6 درصد

نشاسته : 57 درصد

چربی : 2.5 درصد

کنسانتره دامی چیست؟

گاوها و گوسفندان معمولاً از یونجه و علوفه برای تغذیه استفاده می‌کنند؛ اما اینها به‌تنهایی نیازهای دام را برآورده نمی‌کنند. ازاین‌رو از مکمل‌های غذایی دام و طیور که مخلوطی از چند نوع ماده (سویا، جو، ذرت، پنبه‌دانه، کلزا، نمک و…) است برای برآورده کردن نیازهای دام استفاده می‌کنند. جو از اقلام مهم تشکیل‌دهنده در کنسانتره دامی است که پروتئین، ویتامین A,D و فیبر را تأمین می‌کند. مقدار مصرف و مواد تشکیل‌دهنده کنسانتره برای دام باتوجه‌به هدف پرورش (شیردهی، تخم‌گذاری، تأمین انرژی و…) و سن دام متفاوت است.

درصد مجاز استفاده از جو در غذای دام

ازآنجایی‌که جو دامی دارای سرعت تخمیر نسبتاً زیادی است، باید به‌تدریج در رژیم غذایی دام وارد شود. درصد استفاده ‌جو در گونه‌های مختلف حیوانات متفاوت است و باید حتماً رعایت شود در زیر به چند مورد اشاره می‌کنیم.

حداکثر استفاده از جو در شیرخوارگی، 20 درصد
حداکثر استفاده از جو در جیره رشد، 30 درصد
حداکثر استفاده از جو در جیریه پایانی، 30 درصد

بهتر است برای نشخوارکنندگان، جو را به همراه علوفه استفاده کرد تا تعادل مواد مغذی در جیره غذایی رعایت گردد. مصرف بی‌رویه جو در جیره نشخوارکنندگان، باعث ایجاد نفخ و اسیدوز یا کاهش PH شکمبه می‌شود.

میزان انرژی و پروتئین جو نسبت به غلات دیگر

جو در درجه اول به عنوان منبع انرژی و پروتئین در جیره غذایی دام‌ها استفاده می‌شود. میزان انرژی جو دامی، مقداری کمتر از ارزش انرژی ذرت، گندم و سورگوم است و تا حدودی دارای فیبر یا ADF بیشتری است. مقدار پروتئین خام جو، بیشتر از ذرت و همانندگندم است. از طرفی جو دارای پتاسیم بیشتری نسبت به ذرت ، گندم یا سورگوم است. بنگوچیا در سال 2005، سه آزمایش را انجام داد که تأثیر اندازه ذرات جو و میزان فراوری آنها را، برای دام‌های تغذیه شده با این رژیم غذایی مشخص می‌کرد. نتیجه این تحقیق مشخص کرد که جو فراوری شده به ذرات کوچک‌تر، باعث بهبود هضم نشاسته می‌شود و همچنین موجب افزایش بازدهی تولیدات این دام‌ها، نسبت به طیور تغذیه شده با رژیم غذایی کنسانتره می‌شود. برای افزایش انرژی و پروتئین، بهتر است به جو، در حین سیلو کردن علف یا ذرت اضافه کرد، اما برای عملکرد بهینه در بدن دام، باید جو را خرد یا آسیاب کرد و سپس به غذای دام افزود. اضافه‌کردن جو به علوفه‌های مرطوب، درصد ماده خشک را افزایش می‌دهد و باعث کمتر شدن تلفات پساب می‌گردد.

درصد جو	نوع دام
50%	گوساله
50%	گاو شیری
25%	بره
50%	نگهداری میش

انواع جو دامی

این محصول به‌عنوان خوراک محرک رشد دام‌ها، نقش تعیین‌کننده در جیره غذایی طیور دارد و به دو دسته تقسیم می‌شود:

جو داخلی: این نوع جو در داخل کشور کشت می‌شود و از لحاظ ارزش غذایی مغذی و دارای پروتئین بالایی است و به‌خاطر همین قیمت بالایی هم دارد.

انواع جوهای زراعی که در داخل کشور کشت می‌شوند شامل: آرامیر، آریوات، ارم، سینا، استار، اطلس، کارون، جو ترش، ترکی، تونس، زر جو، شیرین، کالیفرنی، گرگان، گوهر جو، جو لخت، والفجر هستند و هرکدام از این نوع جوها، در مناطق مختلف و در آب‌وهوای مختلفی رشد می‌کنند. لذا از نظر تیپ رشد (بهاره، پاییزه، زودرس، دیررس و…) با یکدیگر متفاوت هستند.

جو خارجی: این محصول بسته به کشور تولیدکننده آن، کیفیت و قیمت متفاوتی دارد. ایران جو دامی خارجی را از کشورهایی روسیه و قزاقستان وارد می‌کند که تفاوت ظاهری این دو نوع در اندازه و رنگ آنها است. جو روسیه سفیدتر و درشت است و جو قزاقستان ریزتر و زردتر است.

فواید و روش استفاده از جو در جیره غذایی دام‌ها

اضافه‌کردن جو مرغوب در زنجیره غذایی دام می‌تواند، ارزش غذایی دام را افزایش دهد و در نتیجه بازده کمی و کیفی محصولات تولید شده توسط دام، بالا می‌رود. استفاده از روش فراوری جو مانند: خیساندن در آب یا بلغور کردن جو سبب افزایش جذب آن در بدن دام شده و بازدهی محصول را چندبرابر می‌کند.

بلغور کردن: طبق تحقیقاتی که انجام شده اگر دانه جو به‌طور کامل مورداستفاده دام قرار گیرد تنها 52 درصد آن جذب شده و مابقی بدون تغییر شکل دفع می‌شوند؛ لذا برای جذب بیشتر بهتر است، جو را حتما به‌صورت بلغور یا آسیاب شده برای دام، مصرف کنند.
خیساندن جو: یکی از روش‌های سنتی فراوری جو، خیساندن آن است در این روش به مدت 12 الی 24 ساعت دانه جو را در آب خیس می‌کنند تا دانه نرم و متورم شود این کار باعث خوش خوراکی جو می‌شود.

میزان مواد غذایی و ویتامین‌های موجود در جو دامی

کلسیم	فسفر	پتاسیم	منیزیم	سدیم	گوگرد	مس	آهن	منگنز	ویتامین A	ویتامین E
05/0	35/0	57/0	12/0	01/0	15/0	3/5	5/59	3/18	8/3	2/26

در جدول زیر میزان مواد معدنی و ویتامین‌ها در جو دامی بر اساس NRC1985 ذکر شده است. به‌طورکلی غلات دارای میزان کلسیم پایین و سطح فسفر بالایی هستند و همین امر موجب شده که در جیره غذایی دام‌ها از مکمل کلسیم استفاده شود. لازم به ذکر است که میزان پتاسیم و ویتامین A,E در جو، نسبت به غلات دیگر بیشتر است.

روش نگهداری از جو

غلات مختلف از جمله گندم، جو، ذرت، برنج و… را می‌توان در انبارها و سیلوها برای مدت زمانی معینی سالم نگهداری کرد. به شرط آنکه مکانی که برای نگهداری از آنها استفاده می‌شود مجهز به دستگاه‌های تنظیم‌کننده دما، رطوبت و سیستم مناسب توزیع هوا باشد. برای نگهداری دانه‌های جو باید آنها را خشک کرد. منظور از خشک نمودن غلات این است که رطوبت درون‌دانه‌های غله، نباید از حد مجاز تجاوز کند. مثلاً جو را هنگامی که رطوبت دانه بین 30 تا 40 درصد است، برداشت می‌کنند. باتوجه‌ به این که میزان رطوبت برای انبارکردن دانه بالاست، باید به روش مصنوعی دانه را خشک نمود تا بتوان از گرم‌شدن و خراب‌شدن دانه جلوگیری کرد. برای اینکه دانه جو، به مدت 6 ماه در انبار ماندگاری داشته باشد باید حداکثر رطوبت موجود در داخل دانه 13 درصد باشد؛ لذا برای انبارکردن جو دامی باید اول آن را به حداقل رطوبت رساند سپس اقدام به نگهداری آن کرد.

کشورهای تولیدکننده جو

جو در بیش از 100 کشور جهان کشت می‌شود و سهم کشورهای درحال‌توسعه حدود 25 درصد کل جهان است. باتوجه‌به اینکه شرایط آب‌وهوایی در نوع و کیفیت جو تأثیرگذار است؛ لذا می‌توان این محصول را بر اساس چندین عامل طبقه‌بندی کرد: تعداد ردیف دانه‌ها (2 ردیف و 6 ردیف) ، عادت رشد (جو پاییزی یا بهاری)، فشردگی خوشه‌ها، چسبندگی بدنه (جو پوست گرفته یا همان برهنه)، رنگ (جو مغز سفید، زرد، آبی یا سیاه) و گاهی نوع استفاده نهایی، روشی برای طبقه‌بندی جو است. 10 کشور تولیدکننده اصلی جو شامل روسیه، فرانسه، آلمان، اوکراین، کانادا، استرالیا، اسپانیا، ترکیه، انگلستان و ایالات متحده هستند که مجموعاً 75 درصد از کل تولید جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

نتیجه گیری

هزینه بذر جو کم است و می‌توان بذر بیشتر گونه‌ها را، برای کاشت مجدد ذخیره کرد. برخی از انواع خاص جو برای علوفه سالانه مورداستفاده قرار می‌گیرد و اغلب به‌صورت تجاری در دسترس است. دانه جو یک غذای مفید برای چندین گروه مختلف دام است. وقتی جو به‌درستی پردازش و با غلات دیگر مخلوط شود، تبدیل به یک دانه خوراکی عالی برای دام‌ها می‌شود. جو دامی می‌تواند در رشد و تکمیل رژیم‌های غذایی دام‌های پرورشی نقش مهمی داشته باشد و به‌عنوان مکمل در جیره علوفه دام‌ها استفاده شود و یا به‌عنوان منبع انرژی و پروتئین برای دام‌های باردار و شیرده استفاده گردد.