ماشک چیست ؟

ماشک گل خوشه ای گونه ای یک ساله با ساقه ی بلند به ارتفاع ۸۰-۴۰ سانتی متر و برگ های شانه ای متشکل از دو تا پنج جفت برگچه است.برگچه ها به شکل تخم مرغی  وارونه و به حالت متقابل با حاشیه صاف و نوک تیز دیده می شوند. برگچه انتهایی به پیچک تبدیل شده و معمولا به حالت منشعب دیده می شود.این گیاه از پیچک جهت پیچیدن به ساقه گیاه مجاور استفاده می کنند.اولین جفت برگ های ماشک معمولی بلند و باریک و دارای انتهای تیز هستند.گل ها به صورت منفرد یا چند تایی از جوانه های محور برگی منشعب شده و گلبرگ ها به رنگ متمایل به بنفش دیده می شوند.گل ها توسط زنبور عسل بیشتر مورد بازدید قرار می گیرند و گیاه عسل دهنده خوبی است.نیام کرک دار و حاوی ۱۲-۴ بذر کروی و کوچک با ناف باریک است تکثیر ماشک گل خوشه ای به روش جنسی و توسط بذر انجام می گیرد. این گیاه دارای خصوصیات علوفه ای بسیار خوش خوراک است و به عنوان یک گیاه علوفه ای زراعت می شود. ولی در عین حال به عنوان یک علف هرز در اراضی بایر مراتع و باغات و مزارعی نظیر غلات و گیاهان علوفه ای به چشم می خورد. ماشک معمولی در استان های شمالی کشور آذربایجان لرستان همدان و به صورت پراکنده در سایر مناطق کشور رشد می کند.دانه های این گیاه حاوی ترکیباتی تحت نام ویسین و ویسیانین است که در سنتز داروهای  گیاهی موثر در رفع التهابات پوستی به کار می­رود.  

ماشک­های علوفه ­ای (vicia spp) از قدیم الایام به عنوان علوفه کشت می­شده ­اند. در انجیل از آن­ها ذکر شده است و رومی­ها این گیاهان را برای تولید علوفه و کود سبز کشت می­کرده ­اند. ماشک­ها احتمالا زمانی برای اولین بار مورد توجه زارعین قرار گرفتند که به عنوان علف هرز در مزارع گندم دیده شدند. از میان بسیاری از گونه ­های موجود در دنیا آن­هائی که بیشتر مورد استفاده قرار دارند از نواحی مدیترانه منشاء گرفته­ اند.

ماشک­ها احتیاج به هوای سرد و تامین رطوبت در حد متوسطی دارند و رطوبت زیاد برای آن­ها بسیار زیان آور است. در نواحی مدیترانه٬ ماشک­ها٬ گیاهان دیم علوفه ­ای می­باشند. این گیاهان از نظر نوع خاک پر توقع نیستند ولی در خاک­های شنی رشد خوبی ندارند. در خاک­هائی که دارای بافت متوسط هستند و حاوی کلسیم کافی می­باشند بیشترین تولید را دارند. عملکرد خوب را ، حتی در خاک­های فرسوده در صورت مصرف کود فسفره و در صورت نیاز کود پتاسیم می­توان به دست آورد.

خصوصیات گیاهی ماشک های علوفه ای:

ماشک­ها دارای ریشه کوتاهی در انتهای ساقه ­های خود می­باشند. رشد آن­ها به صورت نسبتأ راست می­باشد و پس از سنگین شدن در اثر رشد زیاد اگر ریشک­های آن­ها به حائلی خود را متصل نسازند٬ گیاه و رس می­ کند. برگ­های آن­ها شانه ­ای است و از نظر اندازه و شکل و میزان کرک. بسته به گونه و واریته آن­ها فرق می­کند.

گونه ­ها و واریته­های ماشک علوفه ای:

در دنیا حدود 150 گونه ماشک وجود دارد ولی اکثرا واریته ­هائی که متداول هستند متعلق به گونه ­های کمی می­باشند. مهم­ترین واریته ­هائی که در مناطق خشک رشد می­کنند متعلق به گونه vicia sativa ( ماشک معمولی) یا v. artropurpurea (ماشک قرمز) می­باشند. گونه­ های دیگری که دارای اهمیت کمتری می­باشند عبارتند از:v. dasycarpa و v.villosa واریته­ های اصلی گونه v.villosa متعلق به دو گروه زیر می­باشند :

1. v.sativa var.obovata واریته­ های این گروه دارای بذر نسبتا کوچک می­باشند و متوسط تا دیر رس هستند. رشد اولیه آن­ها کم است ولی بلافاصله پس از گل دهی رشد آن سریع شده و تولید علوفه سبز آن بالا می­رود.
2. v.sativa var. macrocarpa که دارای بذرهای درشت ­تری هستند و رشد اولیه آن­ها بیشتر است و بدین دلیل از نظر رقابت با علف­های هرز از گونه اول موثرتر می­باشند.

بعضی از این واریته­ ها که دارای بذر درشت می­باشند خیلی زود به گل می­روند و بنابراین برای مناطقی که دارای بارندگی کم و فصل رشد کوتاه هستند٬ مناسب می­باشند.

حداکثر محصول ماشک­ها٬ پس از شروع گل دهی آن­ها به دست می­ آید و کیفیت علوفه ­ای آن­ها جهت تهیه علوفه خشک یا مصرف به صورت تازه در طول 3 تا 4 هفته تمام می­شود. بهتر است 3 تا 4 واریته که دارای دوران گل دهی متفاوتی هستند و ترجیحا به فاصله یک هفته از یکدیگر گل می­دهند کشت نمود٬ تا بدین ترتیب هر واریته در مرحله مناسب رشد خود در رابطه با عملکرد و کیفیت علوفه ­ای آن برداشت شود. راه دیگر این است که یک یا دو واریته دیر رس را که عملکرد آن حتی قبل از گل دهی بالا است انتخاب نمود. در این مورد می­توان برداشت را کمی قبل از شروع گل دهی آن­ها شروع کرد و در شروع گل دهی به اتمام رساند.

عملیات زراعی روی ماشکهای علوفه ای:

ماشک­های خوشه ­ای یکی از گیاهان ایده آل ، به عنوان گیاه قبل از غلات زمستانه یا گیاهان زراعی تابستانه می­باشند. در مواردی که ماشک­ها بعد از یک گیاه تابستانه کشت می­شوند. برای تهیه بستر بذر ، یک دیستک ساده کافی است. برای کاشت بذر از بذر کارهای معمولی می­توان استفاده کرد و عمق کاشت 5-8 سانتیمتر کافی است.

در مناطق مدیترانه ­ای ماشک­ها معمولا اولین گیاهانی هستند که قبل از فصل بارانی کشت می­شوند. کشت آن­ها تا آذر ماه می­تواند صورت گیرد ولی عملکرد٬ در کشت­های دیر، کاهش می­یابد. در گذشته ماشک­ها را به علت داشتن رشد خوابیده با یک گیاه همراه از قبیل یولاف یا گندم کشت می­کردند، تا بدین وسیله برداشت آن نیز آسان شود.

این روش دارای معایب زیادی است از جمله غلات٬ باعث تنگ شدن ماشک­ها شده و بدین ترتیب بر کیفیت علوفه و عملکرد گیاه بعد از آن اثر نامطلوب می­گذارد. مصرف میزان متعادلی کود فسفر، مثلا 150 – 400 کیلوگرم سوپر فسفات برای ماشک­ها کافی است. هرچه حاصلخیری خاک کمتر باشد مقدار کود مورد نیاز بیشتر خواهد بود. پس از این که برای چندین سال کود فسفر٬ مصرف گردد مقدار مورد نیاز آن کمتر خواهد شد.

بهترین زمان برداشت واریته ­های زود رس ماشک٬ هنگامی است که در گل دهی کامل باشند. واریته­ های متوسط رس و دیر رس باید بدون توجه به گل دهی آن­ها قبل از این که در اثر ورس ، علوفه آن­ها تلف شود برداشت شوند.

نام علمی ماشک علوفه ای: Vicia sativa

درصد خلوص بذر ماشک علوفه ای: ۹۵ درصد

درصد قوه نامیه بذر ماشک علوفه ای: ۹۰ درصد

وزن هزار دانه ماشک علوفه ای: ۴۰/۵ گرم

مراحل کاشت ماشک

آماده سازی زمین برای کاشت ماشک: بستر بذر ماشك‌ ها بايد نرم و متراكم و خاك آن در زمان كاشت تا حدودي حاوي رطوبت باشد.  زمين هاي سنگين و كلوخه‌دار بايد شخم و ديسك زده شوند تا امكان جوانه زدن بذور را فراهم سازد. با اين حال امكان كاشت ماشك با حداقل خاك ورزي در تناوب گندم و در ميان بقاياي كاه با استفاده از ادوات مخصوص وجود دارد.

تاریخ کاشت ماش: بهترين زمان کاشت آن در نقاط مختلف استان اول تا پايان مهر توصيه می گردد.

عمق و روش کاشت ماشک: در صورت کاشت با  دست يا بذر افشان، انتقال بذر به زير خاك بايد به وسيله يک ديسك سبک صورت ‌گيرد. در صورت استفاده از خطي‌كار، بسته به مناطق مختلف فاصله رديفها را ۲۰-۲۵ سانتي‌متر در نظر مي گيرند. عمق کاشت بايد حدود5-3 سانتیمتر باشد لذا استفاده از عميق کارهای متناسب شرايط مذکور بهتر می باشد.

مصرف کودهای شیمیایی برای ماشک: مصرف هر گونه کود شيميايی بر اساس نتايج آزمون خاک توصيه می گرددولی  جهت استقرار بهتر و افزايش عملكرد، كاربرد مقداري كود ازته به عنوان شروع كننده رشد كافي است.

مصرف باکتری های مخصوص ماشک: بر اساس تجزيه خاك منطقه موثرترين و با صرفه‌ترين روش تامین نیاز نیتروژن، تلقيح نژاد مناسب باكتريهاي همزيست (Rhizobium legominuzaram) با بذر ماشك‌ها مي‌باشد.

میزان و نوع بذر مصرفی و تراکم بوته ماشک: ميزان بذر برای تولید علوفه را بين ۱۲۰-۱۰۰ كيلوگرم در هكتار و بسته به شرايط كاشت و گونه ماشك،توصيه می گردد. جهت تولید بذر حداکثر ۸۰ کیلوگرم بذر در هکتار توصیه می شود.

مرحله داشت ماشک

کنترل علف های هرز ماشک:  امکان کنترل شیمیایی علف های هرز نیز وجود دارد ولی چنانچه کشت ردیفی باشد می توان از کولتیواتور در بین ردیف ها استفاده نمود.

کنترل آفات و بيماريهای ماشک: آفات و بيماري هاي ماشك، مشترك با يونجه و ساير لگوم ها مي باشد. برگ خواران از حشراتي هستند كه مي توانند در مراحل اوليه رشد خسارت قابل توجهي به ماشك‌ها بزنند.

 استفاده از طعمه مسموم سوین برای کنترل لاروها و سوسک ها در مرحله گیاهک موثر است.  ضمنا توصيه مي شود كه از كشت پي در پي ماشك در يك منطقه خودداري شده و نسبت به حذف علف هاي هرزي كه آفات و عوامل بيماري بر روي آنها تكثير يا زمستان گذراني مي‌كنند اقدام شود.

مرحله برداشت ماشک

كود سبز ماشک: براي اين منظور ماشك را كه معمولا همراه با چاودار در پاييز كشت شده است در اواسط بهار شخم زده و زير خاك مي كنند. گفته مي شود كه هر هكتار ماشك مي تواند حدود ۶۰ كيلوگرم نيتروژن به خاك اضافه نمايد.

توليد بذر ماشک: برداشت ماشك جهت توليد بذر بسيار حساس است زيرا غلاف‌ها بطور همزمان به مرحله رسيدگي نمي رسند و تاخير در برداشت منجر به ريزش بذر مي شود. توصيه می شود كه در موقع رسيدگي كامل 90-80 درصد غلافهاي پايين، جهت  برداشت و بذرگيري از ماشك‌ها اقدام شود.

 برداشت در اين مرحله با كمباين نيز امكان پذير است.

علوفه خشك ماشک: بهترين زمان برداشت علوفه خشک موقعی است كه اولين نيام‌ها به رشد كامل رسيده و دانه هاي درون اولين غلاف‌ها در مرحله خميري باشند. در صورتيكه هدف چراي آزاد دام در مزرعه باشد، بهترين زمان برداشت يا چراي دام مرحله ۵۰ تا ۱۰۰ درصد گلدهي می باشد. بهترين زمان برداشت مخلوط ماشك با غلات نيز زماني است كه غلات درمرحله شيري يا اوايل مرحله خميري هستند و در اين زمان اولين غلافهاي ماشك رشد كرده و توسعه يافته اند.

خاک، اندازه‌گیری شده در مراحل مختلف رشد و نمو ماشک گردید، به طوری که میزان رطوبت وزنی موجود در خاک در روش مورد اشاره و در مرحله گل‌دهی ماشک در اعماق 15 – 0، 30 – 15 و 45 – 30 سانتی‌متر به ترتیب 90/24، 67/26 و 04/28 درصد بود و از نظر تولید علوفه تر و علوفه خشک، به ترتیب دارای عملکرد 5393 و 3190 کیلوگرم در هکتار بود. کاه و کلش نهایی و دانه تولیدی به ترتیب با 3245 و 1121  کیلوگرم در هکتار نسبت به روش‌های دیگر بیشترین عملکرد را داشت.

کاشت مکانیزه ماشک با بذر کار مناسب و رایج در کشور

خاک، اندازه‌گیری شده در مراحل مختلف رشد و نمو ماشک گردید، به طوری که میزان رطوبت وزنی موجود در خاک در روش مورد اشاره و در مرحله گل‌دهی ماشک در اعماق 15 – 0، 30 – 15 و 45 – 30 سانتی‌متر به ترتیب 90/24، 67/26 و 04/28 درصد بود و از نظر تولید علوفه تر و علوفه خشک، به ترتیب دارای عملکرد 5393 و 3190 کیلوگرم در هکتار بود. کاه و کلش نهایی و دانه تولیدی به ترتیب با 3245 و 1121  کیلوگرم در هکتار نسبت به روش‌های دیگر بیشترین عملکرد را داشت.

پیشنهادها

1- در تناوب قرار گرفتن ماشک با غلات

2- انجام خاک‌ورزی با گاوآهن قلمی در پاییز و استفاده از هرس بشقابی

3- کاشت مکانیزه ماشک توسط بذرکارهای رایج در کشور

4- آموزش بهره‌برداران کشاورزی با اصول صحیح کشت و کار ماشک علوفه‌ای

5- تکثیر و تامین بذور ماشک بهاره و پاییزه توسط مراجع تولید و توزیع بذر

6- اجرای روش توصیه شده برای مناطق سردسیر کشور

 گونی شنی| کیسه سنگر| کیسه گونی|کیسه کشاورزی| کیسه گونی عریض| گونی پودر ماهی| کیسه پودر ماهی| گونی خوراک دام|کیسه خوراک دام و طیور|گونی خوراک ماهی و آبزیان|کیسه خوراک دام و ابزیان|گونی زردچوبه| کیسه برای خشکبار|خرید گونی|خرید کیسه| فروش کیسه و گونی| کیسه گونی پروپیلن| خرید کیسه خوراک دام و طیور|خرید گونی خوراک دام و مکمل|خرید گونی پودری| خرید گونی برای فسفات|خرید کیسه دی کلسیم|گونی برای پودر صدف معدنی| گونی و کیسه| کیسه و گونی| کیسه ضد آفتاب| گونی ضد آفتاب| کیسه ساده| قیمت گونی ساده| قیمت کیسه خوراک دام و طیور| قیمت انواع گونی| قیمت انواع کیسه|